Astım hava yollarının çevresel etkenlere karşı aşırı duyarlı olmasıdır.

Astım hava yollarının çevresel etkenlere karşı aşırı duyarlı olmasıdır. Hava yollarında ve hava yollarını döşeyen mukoza denilen zarda şişme söz konusudur. Bu şişme, zaman zaman hava akımını engelleyerek solunum sıkıntısına neden olur. Bu dönemlere astım nöbetleri denir.

Alerjik astım özellikle bahar ve yaz mevsiminde görülür. Özellikle toplumun yaklaşık yüzde 20- 25’ini etkileyen ve kadınlarda yaygın olarak rastlanan alerjik nezle, tedavi edilmediği takdirde astıma neden olabilir. Alerjen adı verilen, havada bulunan, küçük partiküllere karşı burnun verdiği anormal yanıt sonucu gelişir. Bazı insanlarda bu partiküller akciğerlerde alerjik astım, gözlerde de alerjik konjonktiviteye neden olabilir. Alerjilerin meydana gelmesinde çevresel faktörler ve genetik yatkınlık büyük rol oynamaktadır.

Astım Belirtileri Nelerdir?

Genel astım belirtileri ise şöyledir;

Öksürük (genellikle kuru ve krizler halindedir gece uykuda uyandırabilir.)

Hırıltılı solunum

Göğüste tıkanıklık ve sıkışma hissi

Soluk alıp verirken ıslık sesi

Risk Faktörleri

Astım hastalığı için risk faktörleri kişiye ve çevresel faktörlere göre değişebilir. Buna göre astıma hastalığında risk faktörleri şöyle sıralanabilir;

Ailede astım hastalığının olması,

Marangozluk, doğramacılık, mobilyacılık, fırıncılık, kuaförlük, sağlık personeli, veterinerlik, kümes hayvanı yetiştiriciliği, kaynakçılık, dökümcülük, çiftçilik, plastik/kauçuk/kimya/ilaç endüstrileri, çay/tütün üretimi, demiryolu işçiliği, itfaiyecilik, kuru temizleyicilik, temizlik işçiliği gibi bazı meslekler,

Bebeklik döneminde alerjen maddelere fazlasıyla maruziyet,

2 yaşından itibaren ağır solunum yolları rahatsızlıkları geçirmek,

Gebelikte annenin sigara içmesi (bebek için risk faktörü),

Ebeveynlerde sigara kullanımı,

Anne karnındayken bebeğin yetersiz beslenmesi ve düşük tartılı doğması

Astımı Tetikleyen Faktörler

Ev tozu akarları:

Akarlar, gözle görülmeyecek kadar küçük canlılardır. Yatak, yastık, halı, tüylü oyuncaklar ve tekstil liflerinde yaşarlar. Yaşayabilmek için nemli ve sıcak ortamlara ihtiyaç duyarlar. Deriden dökülen ölü hücrelerle beslenirler.

Polenler:

Polenler mevsimsel astım şikayetlerine neden olur. Burunda ve genizde akıntı, kaşıntı, hapşırık, gözlerde sulanma, yaşarma, kızarıklık görülebilir. Ağaç polenleri daha çok Şubat-Mayıs, ot polenleri Mayıs-Haziran aylarında şikayetlere yol açar.

Kedi/köpek/hamamböceği alerjenleri:

Kedi ve köpeklerin kürkünde, tüylerinde, tükürüğünde, idrarında ve dışkısında bulunan alerjenler, evin her tarafına kolaylıkla yayılabilir. Kediler, köpeklere göre daha fazla alerji yapıcı etkiye sahiptir. Bir evden kedi uzaklaştıktan 3 ay sonra bile alerjen etkisi devam etmektedir.  Hamamböcekleri, özellikle mutfaklarda sık görülür ve yiyecek artıklarının dolduğu girintilerde yaşar.

Ev içi mantarları:

Nemli, karanlık, serin bodrum katları ve banyo gibi havalandırması iyi olmayan yerlerde mantarlar üreyebilir.

Dış ortam kirliliği:

Hava kirliliğinin arttığı durumlarda gereksiz fiziksel aktivitelerden ve mümkün olduğunca dışarı çıkmaktan sakınılmalıdır. Çok zorunlu olduğu zaman, dışarı çıkmadan önce doktorun önereceği kısa etkili bir bronş genişletici kullanılmalıdır. Hava kirliliği söz konusu olduğunda pencereler kapalı tutulmalıdır.

İç ortam kirliliği:

Astımlı hasta sigara içmemeli ve içilen ortamlarda bulunmamalıdır. Bacasız soba ve şömine kullanılmamalı, baca sık sık temizlenmelidir. Yemek pişirilirken aspiratörle ocak ya da fırının dumanı çekilmeli, mutfak iyice havalandırılmalıdır. Astımlı hasta mümkün olduğunca kömür/odun/sıvı yakıt dumanına, parfüm, temizlik maddeleri, kızartma, sprey, boya ve cila kokularına maruz kalmamalıdır.

Mikrobik solunum yolu hastalıkları:

Astımlı hastalar normale göre daha kolaylıkla solunum yollarının mikrobik hastalıklarına yakalanır ve bu hastalıklar astımlıların şikayetlerini alevlendirebilir.

Egzersiz:

Egzersizden önce kısa etkili havayolu genişleticiler kullanılabilir. Egzersiz kısıtlanmamalı, tersine hastanın vücudunun izin verdiği kadar spor yapılmalıdır.  

Gastroözofageal reflü:

Astım hastalarında reflü sıklığı; % 35 ila % 90’dır. İnatçı öksürüklere de neden olan reflü sessizce seyredebilir ve hastada şikayete yol açmayabilir. Bu durumda, geçmeyen öksürük dikkate alınmalı ve astımlı hastada reflü varlığı araştırılmadır.

Astım Genetik Midir?

Asrımda genetik faktörlerin rolü vardır. Anne ve baba tarafında astım bulunabilir.

Astıma Ne İyi Gelir? 

Astım tedavisinin en önemli kısmı astım krizlerini başlatabilecek etkenlerden uzak durmaktır.  Bunun için hastanın astım krizine yol açan nedenleri bilmesi çok önemlidir. Astıma iyi gelecek bazı önlemler ise şöyledir;

• Evcil hayvanlara alerjiniz varsa evde hayvan beslenmemeli
• Ev içinde sigara içilmemeli
• Evde sprey, kokulu deterjan, parfüm kullanılmamalı
• Sentetik yatak malzemeleri kullanılmalı (kuş tüyü yastık, battaniye vb. kullanılmamalı)
• Özellikle yatak odasında kilim, halı, mobilya, yastık ve minderler bulundurmamalı
• Yatak şiltesi ince basit ve sentetik olmalı
• Ev havalandırılmalı
• Polenlerin arttığı dönemlerde, ev içinde kapı ve pencereler kapalı tutulmalı
• Badana, boya, cila işlemleri, böcek ilaçlama, hasta dışarıda iken yapılmalı
• Ev içinde kızartma ve yemek kokusu oluştuğunda mutlaka havalandırılmalı
• Kuru havalarda rüzgar varsa dışarıya çıkılmamalı
• Alerjenlerin havaya karışımına neden olan çim biçme, yabani ot temizleme gibi bahçe işlerinden uzak durulmalı
• Tatil yapılacak otel ya da yazlık mekanlar, alerjenler açısından gözden geçirilmeli
• Açık hava egzersizleri yaparken aşırıya kaçılmamalıdır.
• Dışarıda giyilen kıyafetler eve dönünce değiştirilmeli ve duş alarak derideki ve saçlardaki alerjenler de temizlenmeli
• Dışarı çıkarken geniş kenarlı gözlükler kullanılmalı. Çok alerjik yapıya sahip kişiler ve astım hastaları alerji maskeleri de kullanmalı
• Polen miktarının fazla olduğu dönemlerde şikayetler başlamadan alerji ilaçları alınmalı
• Polen yoğunluğunun fazla olduğu saatlerde kapı ve pencereler kapalı tutulmalı
• Polen miktarının fazla olduğu günün ilk saatlerinde dış aktivitelerden uzak durulmalı
• Evde ve arabada cam açmak yerine bakımları düzenli olarak yapılan ve polen filtreli klimalar kullanılmalı
• Yaşam alanlarının nem oranını düşük tutulmalı
• Ev temizliği HEPA filtresi içeren vakumlu bir süpürge ile yapılmalıdır.

Astım Teşhisi Nasıl Konur?

Astım teşhisinden öncelikle hastanın şikayetleri ve astım belirtileri değerlendirilir. Bu süreci fiziki muayene, akciğer grafisi, solunum fonksiyon testleri, kanda alerji tetkikleri izler.  Astımda erken tanı önemlidir. Çünkü alerjik hastalıklar gerekli önlemler alınmadıkça ve gereken tedavi yapılmadıkça artış gösterebilir.

Astım Tedavisi

Erken tanı ve iyi bir tedavi ile tamamen kontrol altına alınabilen hastalıklardır. Tedavide en önemli olan, hasta-hekim ilişkisi ve hastanın, hastalığı hakkında bilgi sahibi olmasıdır. Tedavi uzun sürelidir. Tedavide birinci basamak kişinin duyarlı olduğu alerjenlerden uzaklaşması ve sakınmasıdır. Tedavinin ikinci basamağı ilaçlardır. Öncelikle solunum yolu ile alınan, sprey veya toz şeklindeki ilaçlar tercih edilmelidir.