Ateşli çocuklarda yaklaşım

Her ateşli durum ailelerde ciddi enfeksiyon korkusuyla endişeye neden olur. Çocuktaki küçük ısı artışı bile ateşin hemen düşürülmesi gerektiği düşüncesine ve ailede endişeye neden olmaktadır. Bu durum ailelerin sağlık merkezlerini gereksiz kullanmalarına ve gereksiz tedavilere neden olabilmektedir.

Normal vücut ısısında, sabah erken saatlerde 36 ve öğleden sonra 37,5 °C’lik bir zirve arasında değişen diurnal bir patern vardır. Egzersiz, sıkı giyinme, sıcak hava, sıcak yiyecekler ve içecekler ile vücut sıcaklığı yükselebilirken sağlıklı insanlarda uyku sırasında vücut ısısı 2 °C düşebilir. Sıcaklık ölçümünün; rektal 38 °C, timpanik 37,8 °C, oral  37.5 °C, aksiller 37,5°C’nin üzerinde oluşu ateş olarak tanımlanmaktadır. Hiperpireksi 41 °C ve üzerindeki değerlerdeki durumlar için tanımlanır.

Vücut ısısı nasıl ölçülür?

Vücut ısısını ölçmek için birçok teknik vardır. Kulak, deri ve koltuk altı ölçümleri ateşi olduğundan az gösterebilir. En kesin ölçüm rektal termometrelerle elde edilir. Ancak rektal anatomi ve fonksiyonunu bozması, enfeksiyon olasılığını arttırması ve çocuklar tarafından pek sevilmeyen bir yöntem olması nedeniyle günümüzde artık tercih edilmemektedir. Aslında ideal olanı aorta ısısının ölçülmesidir. Fakat klinikte bu ısı ancak özofagus yoluyla ölçülebilir. Normal koşullarda ise bu ısıya en yakın ölçüm dış kulak yolundan, timpan zarından yapılan ölçümdür.

Ağızdan ölçülen ısı aorta ısısından 0,4 °C, koltuk altı ısısı ise aorta ısısından 1 °C daha düşüktür. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın vücut ısısının tek bir yöntemle değerlendirilmemesi gerekir.

Vücut ısısı nasıl yükseltilir?

Vücud ısısı anterior hipotalamustaki termoregülatör merkez başta olmak üzere, hipotalamustan beyin sapı ve medulla spinalise uzanan  bir yapı tarafından düzenlenmektedir. Periferden hipotalamusa ulaşan bilgiler önce yorumlanır, sonra efferent sinirler yoluyla periferal ısı birikimi veya kaybı (vazokonstriksiyon veya vazodilatasyon) veya ısı üretimi (kas kontraksiyonları) yapacak şekilde düzenlemeler yapılır. Endojen pirojenlerin etksiyle Hipotalamik ayar düğmesi yükseğe ayarlanır ve böyle vücut ısısı yükseltilmeye çalışılır.

Endojen pirojenler, ekzojen veya endojen birçok maddenin monosit ve makrofajlara etkisi ile açığa çıkarlar. Bugün için farklı görüşler olmasına karşın ana görüş PGE2’nin doğrudan beyinde üretildiği yönündedir. Beyindeki endoteliyal hücreler PGE2’nin major kaynağıdır. COX-2 ateş oluşumunda beyinde major bir role sahiptir. Ekzojen ve endojen pirojenler COX-2’yi aktive ederler. PGE2, hipotalamustaki termoregülatör ısı merkezine etki ederek ısı düzeyinin yeni sınırlara, yukarı doğru çekilmesine neden olur. Sonuç olarak, ısı üretimini ve periferal vasküler tonusu kontrol eden beyin merkezleri tetiklenir.

Ateş normal bir vücut savunma mekanizmasıdır. Ateş bir belirtidir. Hastalık değildir. Altta yatan hastalık süresince devam edebilir. Çocuğun genel durumu ateşin derecesinden daha önemlidir.

Çok yüksek ateş demek her zaman daha ciddi hastalık- ciddi enfeksiyon demek değilidir.

Ateş en az 38.5 dereceyi geçmedikçe ateş düşürücü verilmemelidir.

İmmün sistemin daha iyi çalışmasına izin verilmelidir.

Ateşin faydaları;

• Enfeksiyon bölgesine kan akımı artar.
• Nötrofil göçü artar ve Nötrofillerde antibakteriyel madde üretimi artar (süperoksid anyonu gibi)
• İnterferon üretimi artar ve İnterferonun antiviral - antitümör aktivitesi artar
• T hücre proliferasyonu artar
• Demirden fakir ortamda mikroorganizmaların büyümesi azalır

( ateşte laktoferrin ve ferritin artar)

• Ateş, bazı miktoorganizmaların çoğalmasını engeller.

( rhinoviruslar, pnömokok gibi)

Ateşin zararları;

• Oksijen gereksinimi %13 artar
• Kalori ve sıvı gereksinimi artar.
• Kalp ve beyin kanlanması kritik olanları sıkıntıya sokar
• Kas yıkımını arttırır.
• Vücut ağırlığı azalır.
• Fiziksel rahatsızlığa neden olur.
• Zihin yeteneklerini geçici olarak azaltır.
• Bilinç değişikliklerine (baygınlık, sayıklama) neden olabilir.
• Havale nöbetini tetikleyebilir.
• 42ºC üzerinde nörolojik hasar ( enfeksiyonlarda bu kadar yüksek ateş görülmez, malign hipertermi ve güneş çarpması gibi durumlarda görülür)

Ancak bazı durumlarda ateşin çok fazla yükselmesine izin verilmemelidir. Bu riskli durumlar;

Kronik akciğer, karaciğer, böbrek ve doğuştan kalp hastası olanlar, Konvülsiyon öyküsü olanlar, Doğumsal metabolizma hastalıkları olanlar, Adrenal yetersizlik olanlarda.

Ateş enfeksiyon dışında başka durumlarda da yükselir; Romatizmal ve Kollajen doku hastalıkları, Maligniteler, İlaçlar, Periyodik ateş sendromları ( PFAPA sendromu, FMF sendromu, Hiper IgD sendromu, Muckle-Wells Sendromu (MWS) ve Ailesel soğuk Ürtikeri (FCU),TRAPS gibi).